Blockchain in logistiek en supply chains – Waar liggen de mogelijkheden?

Waar blockchain-technologie zijn eerste toepassingen vooral op het financiële vlak vindt, zijn logistiek, en supply-chains in bredere zin, in potentie een veel groter toepassingsgebied.

In dit artikel bekijken we hoe de blockchain-technologie in de de logistiek van waarde kan zijn. Ook kijken we naar de naar huidige stand van zaken en de eventuele beren op de weg naar de blockchain toekomst.

Transparantie

Een blockchain is in de basis een digitaal grootboek, een lijst van transacties, waarvan elke deelnemer aan het blockchain-netwerk een exact gelijke kopie heeft. Een zogenaamd consensus-algoritme zorgt ervoor dat elke nieuwe transactie die aan de blockchain wordt toegevoegd, door alle deelnemende partijen wordt goedgekeurd. Dit basisprincipe levert in de breedste zin een ‘‘waarheid’ op die door alle deelnemende partijen onderschreven is.

Wanneer de samenwerkende partijen in een supply chain bepaalde gegevens in de blockchain gaan bijhouden, zorgt dit voor een hogere mate van transparantie. Bij ‘gegevens’ kun je denken aan alles wat van belang is te ontsluiten: orders, productiestatussen,  track&trace gegevens, betalingsstatussen, inklaringsgegevens noem maar op. De gemeenschappelijke waarheid die door de blockchain geboden wordt is voor alle partijen inzichtelijk en altijd voor iedereen up-to-date.

Authenticiteit

Als één van de partijen een transactie op een blockchain uit wil voeren, heeft zij daarvoor haar geheime sleutel nodig, de private key, die alleen bij haar bekend is. Met behulp van de publieke sleutel, die wel bij iedereen bekend is, kunnen de andere deelnemers vervolgens met mathematische zekerheid vaststellen dat zij het was die die transactie heeft uitgevoerd. Bovendien wordt er zwendelbestendig vastgelegd wanneer de transactie is uitgevoerd. Elke transactie wordt in een block vastgelegd (gemined), dat daarna niet meer gewijzigd kan worden. Het tijdstip waarop het specifieke blok is toegevoegd is achteraf altijd weer te herleiden.
Een toepassing hiervan is bijvoorbeeld het ondertekenen of afstempelen van vrachtbrieven: via een blockchain is dit veel fraudebestendiger in te richten, sneller door de belanghebbende partijen te controleren, en het spaart papier.

Een verder doorgevoerde toepassingsgebeid is provenantie: voor productieprocessen waar dit speelt zijn momenteel grote documentatiesystemen nodig om van alle onderdelen de herkomstketen vast te leggen. Door deze papertrail naar een blockchain te verplaatsen, waar elke producent en elk onderdeel uniek geïdentificeerd zijn, wordt dit proces veel efficiënter en in hoge mate fraudebestendig.

Een voorbeeld op dit vlak is Everledger, een blockchain oplossing die de herkomst van diamanten vastlegt en hiermee de verspreiding van zogenaamde bloeddiamanten tegengaat.  In Nederland hebben we de startup Seal die op dit vlak aan de weg timmert.

Everledger is een voorbeeld waarbij de authenticiteit van diamanten via de blockchain gewaarborgd wordt.

Optimalisatie van werkkapitaal

Wanneer partijen in een toeleveringsketen vaak lang op elkaars betaling zitten te wachten ontstaat de zogenaamde liquidity gap. Er zit veel geld vast in de keten dat niet als werkkapitaal aangewend kan worden wat weer van derden (banken) geleend moet worden tegen hoge kosten.

Een partij als Sweetbridge wil het mogelijk maken om via hun Liquidity Protocol direkt ‘geld’ van de blockchain te kunnen lenen in ruil voor een onderpand als inventaris, accounts receivables, onroerend goed, etc. Deze leningen kunnen veel sneller, simpeler en tegen veel lagere kosten gebeuren dan in de huidige praktijk.

Daarnaast werkt Sweetbridge ook aan een Settlement Protocol dat bescherming moet bieden tegen het tegenpartijrisico. Wanneer één van de partijen in een toeleveringsketen failliet gaat, regelt het dat de betalingsstromen omgeleid worden naar de achterliggende toeleveranciers.

Internet of Agreements

De transacties die door een blockchain op onfeilbare en uniek herleidbare wijze worden afgehandeld, kunnen veel complexer zijn dan de simpele waardeoverdrachten zoals we die kennen van Bitcoin. Blockchains als Ethereum, NEO of EOS kunnen programmaatjes uitvoeren waarvan de resultaten in de blockchain worden vastgelegd. Deze programmaatjes worden smart contracts genoemd. Ze maken het mogelijk om allerlei regels en conditie’s te verbinden aan het al dan niet uitkeren van geld en worden met dezelfde robuustheid en transparantie uitgevoerd als waarmee een bitcoin overboeking gebeurt. Deze feature opent een universum van mogelijkheden op het gebied van zaken doen.

Afspraken tussen handelende partijen die tot voor kort alleen in juridische contracten werden vastgelegd kunnen in potentie worden verplaatst naar zelf-uitvoerende smart contracts in een blockchain. Dit is momenteel nog toekomstmuziek maar diverse startups zijn hard bezig de hiervoor benodigde technische en juridische infrastructuur klaar te stomen. De bekendste is Mattereum, zie bijvoorbeeld dit filmpje. Dit artikel in Hackernoon legt goed uit waar de kracht ligt van deze toepassing.

Internet of agreements is de naam voor een nieuwe fase van het web waarbij juridische contracten via software afgedwongen worden.

Stand van zaken

Ondanks de grote potentie van blockchain in logisitiek en supply-chain is het aantal gerealiseerde toepassingen nog beperkt.In de praktijk vindt er – voor zover wij kunnen overzien – veel onderzoek plaats maar zijn er nog weinig projecten die al in productie zijn. Hiervoor kunnen we een aantal met elkaar samenhangende redenen aandragen:

  • Veel partijen in deze sector zijn al zwaar geïnvesteerd in bestaande IT-oplossingen en maken deel uit van allerlei geschakeerde datauitwisselingsketens. Geheel overstappen naar op blockchain gebaseerde oplossingen vereist grote investeringen waar de meeste bedrijven nu nog niet aan toe zijn.
  • De blockchain oplossingen voor logistiek en supply chain gaan per definitie over samenwerken en zijn daarmee in grote mate afhankelijk van netwerk-effect. Des te meer partijen meedoen, des te meer een bepaalde oplossing gaat renderen. Het is lastig en heeft tijd nodig om meerdere partijen op één platform te laten samenwerken zeker wanneer
  • de technologie zich nog in een experimentele fase van snelle doorontwikkeling bevindt. Wanneer we uitzoomen op de ontwikkeling van publieke blockchains kunnen we stellen dat deze voor grootschalige toepassingen nog niet volwassen genoeg zijn. Het ontbreekt nog aan schaalbaarheid, kennis en standaarden en aan features
    voor de verdergaande oplossingen ontbreekt in veel jurisdicties vooralsnog het regelgevingskader

Private Blockchains

Omdat op een publieke blockchain alle partijen transacties moeten kunnen valideren, moeten deze per definitie publiek zijn. Deze eigenschap maakt publieke blockchains voor veel bedrijfstoepassingen ongeschikt. Gegevens moeten verborgen kunnen blijven, of heel specifiek alleen richting andere gebruikers ontsloten kunnen worden. Voor dit probleem zijn wel oplossingen in de maak, maar deze zijn nog niet volwassen genoeg.

Daarnaast is het zo dat de schaalbaarheid van de huidige publieke blockchains te wensen over laat. De beschikbare capaciteit moet gedeeld worden met andere toepassingen.

Private blockchains – ook wel permissioned blockchains of consortium blockchains – zijn een manier om deze beperkingen te omzeilen en toch met blockchain aan de slag te kunnen. De deelnemers aan de blockchain worden van te voren bepaald, vaak een consortium van bedrijven, of bedrijfsonderdelen, en zonder toestemming is er geen toegang. Deze blockchains hebben ook geen cryptovaluta nodig om de aanbieders van de infrastructuur (miners) te belonen. Deze blockchains hebben geen last van privacy problemen en zijn ook sneller, omdat er veel minder partijen nodig zijn om onderling consensus te bereiken over de toe te voegen transacties.

Voorbeelden van dit soort oplossingen zijn Hyperledger, of Quorum. Ze zijn zeker interessant om ervaring op te doen met de technologie.

Wel is het zo dat deze blockchains het belangrijkste bastions van de technologie, namelijk de decentraliteit, overboord gooien. Bij een permissioned blockchain zijn er namelijk slechts een beperkt aantal partijen die de ‘gemeenschappelijke’ waarheid bepalen.